Żubr jest największym lądowym ssakiem Europy. Dorosłe samce (byki) są większe, a ich masa waha się od 600 do 900 kg. Mają mocniej rozbudowane przednie partie ciała oraz szczególnie wysokie wyrostki kolczyste otoczone mięśniami tworzącymi na grzbiecie wypukłość zwaną garbem. Samice (krowy) mają znacznie mniejszy garb, a ich masa ciała wynosi od 300 do 650 kg. Obydwie płcie mają ciemne rogi skierowane na boki i zakrzywione do góry i ku środkowi. U samic są znacznie mniejsze i cieńsze. Na dole szyi długie włosy tworzą brodę o długości do 30-35 cm. Żubr żyje od 20 (byki) do 25 lat (krowy).
Pokarmem żubra w naturalnych warunkach są trawy, zioła, liście krzewów, pąki i kora drzew. Chętnie zjadają też żołędzie i kasztany. W okresie zimowym chętnie zjadają siano. Poszukiwanie pożywienia zajmuje żubrom od 50 do 80% czasu od wschodu do zachodu słońca. Najchętniej żerują rano i wieczorem.
Zapraszamy do oglądnięcia zdjęć wykonanych 5 kwietnia 2020 w naszej najbliższej okolicy, czyli na pograniczu Bieszczad i Beskidu Niskiego. Zdjęcia nie są najlepszej jakości, gdyż zostały wykonane prawie 2h po zachodzie słońca. Żywym okiem było tylko widać zarysy zwierząt. Dopiero używając aparatu z dłuższym czasem naświetlania było wiadomo czy zwierzęta pasą się / leżą / a może atakują fotografa 😉
Pierwsze młode, samice (krowy) rodzą w czwartym roku życia, a wyjątkowo w trzecim. Samce (byki) są dojrzałe w czwartym roku życia, jednak w stadach żyjących na wolności bardzo rzadko biorą udział w rozrodzie z przyczyn behawioralnych. Aktywność samców w okresie rui jest bardzo duża, często byki walczą ze sobą i mogą reagować agresją na człowieka.
Rozród u żubrów jest zjawiskiem sezonowym (sierpień – wrzesień) i po trwającej 260-270 dni ciąży rodzą się młode w maju i czerwcu. Żubrzyca rodzi 1 cielę. W Księdze Rodowodowej odnotowano 3 przypadki bliźnią na 6500 urodzeń. Na wolności żubrzyca rodzi co 2 lata.
Żubr jest zwierzęciem stadnym. Dorosłe krowy, cielęta oraz młodzież tworzą grupy mieszane. Przewodnikiem takiej grupy jest doświadczona krowa. W okresie letnim grupy liczą po kilkanaście osobników, zimą często koncentrują się w miejscach dokarmiania. Młode byki tworzą niewielkie grupki, a dorosłe samce bytują samotnie lub w parach.
Żubr jest gatunkiem zagrożonym o statusie VU (Vulnerable – gatunki o stosunkowo wysokim ryzyku wymarcia). W Polsce podlega ochronie ścisłej.
Najpoważniejszym problemem hodowlanym jest kojarzenie zwierząt o bliskim pokrewieństwie. Powstały w wyniku tego zjawiska inbred jest niekorzystny. W konsekwencji może powodować obniżenie odporności na warunki środowiska, upośledzenie wzrostu, gorsze rozmnażanie i wzrost umieralności. Dla zmniejszenia tego problemu, konieczne jest zróżnicowanie puli genowej poprzez sprowadzenie osobników z hodowli zagranicznych. Jest to jedna z przyczyn powstania zagrody żubrów. Część sprowadzonych do zagrody żubrów po aklimatyzacji zostaje wypuszczana na wolność.
Pomysł przywrócenia żubrów w Bieszczadach pojawił się wśród leśników po II wojnie światowej. Chęć zachowania górskiej linii hodowlanej spowodowała, że na początku lat sześćdziesiątych XX wieku podjęto decyzję o przeniesieniu żubrów z hodowli zagrodowej na teren zdziczałych powtórnie Bieszczadów.
Pierwotna zagroda aklimatyzacyjna miała być na terenie Nadleśnictwa Baligród. W roku 1963 postanowiono, że zagroda powstanie we wschodniej części polskich Bieszczadów na terenie Nadleśnictwa Stuposiany.
W dniu 31 maja 1963 roku ustalona została dokładnie lokalizacja zagrody kwarantannowej dla żubrów u podnóża pasma gór Widełki i Bukowego Berda. Do dnia 6 października prace budowlane zostały zakończone. W ich wyniku powstała zagroda o powierzchni około 6 hektarów i długości ogrodzenia 1100 mb. 30 października 1963 o godzinie 5 przyjechały samochody ze skrzyniami, w których przywieziono 2 żubry z Pszczyny i 3 żubry z Niepołomic. Skrzynie sprawnie przeładowano na sanie, które przypięto do ciągników gąsienicowych i dostarczono do zagrody. Wkrótce dołączyły 2 następne. Aklimatyzacja żubrów przebiegała zimą, która w Bieszczadach nie jest lekka. Spadło ponad 1,5m śniegu i długo utrzymywały się mrozy ponad -20. Pasza dostarczana do zagrody przez leśników służyła zwierzętom i spowodowała, że żubry bardzo dobrze znosiły te ekstremalne warunki.
W kronikach dotyczących bieszczadzkich żubrów można znaleźć taką informację: „Końcem października 1964 roku byk Pulpit odpędzony od stada przez silniejszego Pulona podjął samotną wędrówkę na północ, został zlokalizowany w rejonie nie istniejącej wsi Sokole około 60 km od stada. Przywieziony z powrotem do stada, w sierpniu 1965 wyruszył w następną podróż. W ciągu 28 dni przewędrował 400 kilometrów. Zlokalizowany i schwytany w okolicach wsi Żabno pod Tarnowem, resztę życia spędził w niewoli. Nie był to jedyny żubr wędrowiec, jesienią 1965 roku kolejny byk wyruszył na północ. Doszedł w okolice Jarosławia, gdzie zatrzymał się mają doskonałe karmisko w postaci zgromadzonych buraków, nie wywiezionych jeszcze do cukrowni. Nie doczekawszy się pomocy ze strony władz, lokalni chłopi uśmiercili żubra próbując go odłowić.
W roku 1976 przeprowadzono reintrodukcję żubrów w zachodniej części Bieszczadów. Do zagrody w Woli Michowej (Nadleśnictwo Komańcza), gdzie powstała zagroda aklimatyzacyjna o powierzchni 18ha jesienią przywieziono 5 żubrów z Niepołomic i byka Pulasa z ZOO w Krakowie. Zagroda została powiększona do 40ha i w roku 1980 do stada dołączyło jeszcze 10 żubrów z Pszczyny. Stado to zostało wypuszczone na wolność i rozrosło się do ponad 100 osobników. Bytuje ono głównie w masywie Chryszczatej i Krąglicy na pograniczu Nadleśnictw Baligród i Komańcza. W okresie letnim dzieli się na mniejsze i wędruje w kierunku południowym. Przez wiele lat bieszczadzkie żubry bardzo dobrze czuły się na terenach o niewielkim zaludnieniu. Stałe zimowe dokarmianie i prawdziwy spokój pozwoliły na rozwój populacji górskiej. W Bieszczadach żyje obecnie ponad 600 żubrów w kilkunastu stadach na terenie Nadleśnictw: Baligród, Lesko, Komańcza, Cisna, Lutowiska, Stuposiany i Bieszczadzkiego Parku Narodowego.
Powyższe informacje i dużo więcej oraz aktualne zdjęcia bieszczadzkich żubrów warto przeczytać i pooglądać na poniższych stronach:
CENTRUM PROMOCJI LEŚNICTWA
FACEBOOK Centrum Promocji Leśnictwa w Mucznem
