Wczesną wiosną, gdy w dzień słońce ogrzewa powietrze do kilkunastu stopni na plusie, a w nocy są przymrozki (w ostatnich dniach sięgające do -5 stopni) to w Bieszczadach i Beskidzie Niskim zaczyna się kwitnienie TARNINY. To roślina niemal znienawidzona przez rolników, którym wkracza na pola. A usuwanie roślin, których kolce wbijają się w ręce nie jest przyjemne… Korzenie rozrastają się daleko i płytko pod powierzchnią ziemi. Wyrastają z nich liczne odrosty korzeniowe.

Jednak warto wiedzieć, że tarnina jest rośliną wykorzystywaną w ziołolecznictwie, ma jadalne owoce, odgrywa istotną rolę środowiskową, wykorzystywaną także w nasadzeniach biotechnicznych. Jest rośliną miododajną i dostarcza twardego drewna, zwłaszcza dawniej mającego wielorakie zastosowania. Tworzy gęste, cierniste zarośla zwane czyżniami będące ostoją dla wielu gatunków zwierząt.

ROZETA KARPACKA

W Polsce tarnina spotykana jest do wysokości 1100 metrów n.p.m. (w Tatrach, a w Bieszczadach najwyżej widywaliśmy na 900m)
Najczęściej rośnie jako krzew o wysokości do około 3 m, bardzo rzadko wyrasta w niskie drzewko do 6 m, wyjątkowo do 8 m, przy czym według niektórych autorów tak wysokie okazy to najwyraźniej mieszańce z innymi śliwami. Cierniste krzewy są gęsto rozgałęzione i posiadają liczne odrosty korzeniowe, tak że w efekcie tworzą zwarte, trudne do przebycia zarośla.

Jesienią warto spróbować pestkowców zwanych tarkami. Mają kształt kulisty i średnicę od 1 do 1,5 cm. Owoce są barwy czarnosinej z niebieskawym nalotem. Wewnątrz miąższ przyrośnięty jest do pestki, ma barwę zieloną i smak cierpkogorzkawy. Dają się jeść po pierwszym przymrozku 🙂 A dlaczego? Ze względu na znaczną zawartość kwasów i garbników owoce mają tak cierpki smak, że w stanie świeżym są w zasadzie niejadalne. W wyniku przemrożenia w owocach znacznie zmniejsza się udział wolnych kwasów i garbników, a glukoza ulega częściowo przekształceniu we fruktozę, dzięki czemu stają się słodsze. W pestkach zawarte są także znaczne ilości olejów roślinnych. Kora korzeni zawiera garbniki i olejek kamforowy, a kora na starszych pędach – taniny.

Tarnina jest rośliną niewybredną, rosnącą na prawie wszystkich glebach – piaszczystych, gliniastych i kamienistych. Porasta także sterty kamieni na obrzeżach pól. Tarnina jest bardzo odporna na suszę i mróz (występuje w 4 strefie mrozoodporności). Ma jedynie duże wymagania świetlne – rośnie optymalnie i obficie owocuje w miejscach silnie nasłonecznionych, utrzymuje się jednak także w półcieniu. W przypadku przejścia ognia tarnina szybko regeneruje się za pomocą odrostów z organów podziemnych!

Kwiatom tarniny przypisuje się następujące działanie lecznicze: słabo przeczyszczające, wykrztuśne, napotne i moczopędne[, mają też zmniejszać przepuszczalność naczyń włosowatych. Działania te jednak nie zostały wystarczająco potwierdzone.

Owoce tarniny działają lekko ściągające ze względu na zawartość garbników. Przypisuje się im także działanie łagodnie zapierające i przeciwzapalne. Używane są w postaci odwaru (1/2 łyżeczki suszonych owoców na 1 szklankę wody) przy schorzeniach żołądkowo-jelitowych, a także do płukania jamy ustnej i gardła przy stanach zapalnych. Przy stanach zapalnych stosuje się także napary i świeży sok z owoców. Kwiaty po wysuszeniu stosuje się także w postaci naparów. Zasadniczo trujące glikozydy cyjanowodorowe w bardzo niewielkich dawkach mają stymulować układ oddechowy, trawienie i poprawiać samopoczucie. Działania niepożądane nie są znane.

Z owoców tarniny zbieranych po pierwszych przymrozkach (zwykle od połowy października) można z nich robić konfitury, kompoty, nalewki, wina owocowe, soki i syropy. Przetworom nadają delikatny aromat i pikantny smak.

INNE ZASTOSOWANIA TARNINY:
– w ogrodnictwie tarnina wykorzystywana jest jako podkładka oraz w hodowli roślin do tworzenia odpornych ras uprawnych śliw poprzez krzyżowanie z nimi. Mniejsze znaczenie ma jako źródło owoców wykorzystywanych w przetwórstwie.
– dawniej tarniną obsadzano granice posiadłości dla oznaczenia własności gruntu. Fakt ten wpłynął na nazewnictwo miejscowości w Polsce, które swoje nazwy wywodzą od tej rośliny; są to np.: Tarnów Opolski, Tarnowskie Góry[ oraz liczne miejscowości o nazwie Tarnów.
– ze względu na dużą twardość drewna tarnina jest doskonałym materiałem do produkcji lasek. Drewno poddawano obróbce tokarskiej oraz sporządzano z niego raki.
– wiązki tarniny są podstawowym materiałem do budowy tężni solankowych, wypełniając konstrukcję drewnianą i służąc do tworzenia aerozolu z solanki.
– suszone liście bywają używane jako substytut herbaty
– kora tarniny jest dobrym źródłem tanin
– tarnina jest rośliną miododajną – podczas obfitego kwitnienia dostarcza wielkich ilości pyłku i nektaru – wydajność miodowa wynosi ok. 25 kg z hektara.
– sok z niedojrzałych owoców bywa używany do znaczenia tkanin, bowiem jest praktycznie nieusuwalny. Owoce, liście i kora są używane do barwienia tkanin. Z liści uzyskuje się barwnik zielony, z owoców ciemnoszary do zielonego, a kora gotowana w środowisku zasadowym barwi na żółto[.
– w średniowiecznych skryptoriach używano atramentu wytwarzanego m.in. z kory tarniny. Pędy tarniny były moczone i przegotowywane, następnie mieszane z winem i ponownie gotowane. Atrament ten wyparty został przez inne, ponieważ okazał się nie dość odporny na działanie światła.
– w kosmetyce miąższ z owoców używany jest do sporządzania ściągających maseczek na twarz
– według Krzysztofa Kluka owoc wrzucony do beczki psującego się wina skutecznie je naprawia, a ser otulony korą tarniny ma dłuższą trwałość…

Po więcej informacji o tarninie zapraszamy m.in. na: https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Aliwa_tarnina

Kto by pomyślał patrząc na kujący krzak tarniny, że ma tyle właściwości – prawda? Robiąc powyższe zdjęcia mogliśmy chłonąć przepiękny zapach unoszący się podczas kwitnienia… Mamy nadzieję, że wybierając się na wycieczki do różnych atrakcji Bieszczad, czy Beskidu Niskiego spojrzycie na różne detale – jak np. tarnina kwitnąc wczesną wiosną 😉

Realizacja: Obsługa-Medialna.pl